Ontdek de zilte keuken van Texel
Leuk en leerzaam uitje op Texel: zilte proeverij
Wij gaan geregeld een dagje naar Texel om te fietsen. Met de fiets op de boot over naar het eiland. Een echt vakantiegevoel en zo dichtbij. Op sommige plekken op het eiland is het druk, maar buiten de dorpen om is het genieten van prachtig gevarieerde natuur en zee, te voet of op de fiets en het hele jaar door.
Ik had gehoord dat Sabien Bosman (geweldig chefkok die ik eerder heb ontmoet) proeverijen doet bij onderzoeksorganisatie Wadzilt. Wadzilt is een initiatief op Texel dat zich richt op zilte landbouw en het kweken van gewassen onder zilte omstandigheden.
Tijd om het zelf eens te ervaren. In september ging ik bij haar langs om meer te leren over het zilte onderzoek en om te proeven natuurlijk.
Met flinke tegenwind kom ik aan in de gerestaureerde schapenboet net buiten het centrum van Den Hoorn. Met een groepje van zo’n 15 personen gaan we proeven van Sabien’s kookkunsten met lokale producten op zilte grond geteeld.
Van Rijsselberghe
Maar eerst krijgen we een introductie van Marc van Rijsselberghe. Inderdaad, de vader van. Maar ook de zoon van; want Marcs moeder Lies heeft ooit het eerste initiatief genomen tot een antroposofisch kindertehuis, later zorgboerderij (de Novalishoeve ligt pal naast de schapenboet). Behalve in goed onderwijs was zij geïnteresseerd in gezonde en biologische voeding en met Wadzilt heeft Marc haar passie voor wereldverbetering voortgezet.
Marcs presentatie begint met een quote van Einstein: ‘Logic will get you from A to B. Imagination will take you everywhere’.
Verzilting
Verzilting is een mondiaal probleem. Over de hele wereld bestaat het water voor 96% uit zout water, minder dan 1% is brak (zout en zoet gemengd, maar zouter dan zoet) en zo’n 2% is vers water. Verzilting is een bedreiging voor de landbouw, maar biedt ook kansen.
Op de testlocatie op Texel wordt met verschillende zoutconcentraties gecheckt wat blijft leven en met welke concentraties de smaak behouden blijft. Op Texel stroomt geen ondergronds zoet water. Met behulp van de Vrije Universiteit en het ministerie van Landbouw werd de kennis in de praktijk toegepast.
Aardappelfluisteraars van Texel
Marc experimenteerde met verschillende groenten op zoute en minder zoute bodem. Hierbij mislukten veel testjes en werden de plantjes ‘vermoord’ en afgestreept.
Zo werd ook onderzoek gedaan naar aardappelteelt op zoute grond. Aardappelsoorten reageren verschillend op de zoute bodem. Honderden aardappelrassen werden getest, slechts een handjevol overleefde de zilte grond.
Marc kreeg wereldfaam door zijn zilte aardappel – met een juist zoete smaak. Door het onderzoek kregen ze de bijnaam de aardappelfluisteraars van Texel.
Inmiddels is de universiteit niet meer betrokken bij het onderzoek op Texel, maar testen ze nu wereldwijd welke aardappelen en groenten overleven in de lokale zilte bodem. Van Rijsselberghe geeft gratis advies aan boeren van over de hele wereld, zonder commercieel belang.
Groenten en fruit van de zilte grond
Tijdens en na het interessante verhaal van Marc krijgen we hapjes geserveerd door Sabien van de zilt geteelde producten. Alles smaakt even heerlijk; vegetarische oesters, gevulde pompoen, watermeloen met kaas. Combinaties van zoet en zout. Wortels, kolen en bloemkolen krijgen alle een andere smaak door de zoute bodem.
Bijzonder vind ik dat juist de vruchten als aardbei of tomaat veel zoeter smaken door het telen op zilte grond. Het zout gaat het blad in, niet de vrucht. Bloemkool gaat zelfs naar honing ruiken. Zeekool is zouttolerant en paarse bloemkool varieert per soort. Zeewier is rijk aan voedingsstoffen maar gaat weer niet samen met aardappels…De voedingstoffen zijn in de loop der jaren verminderd door verschraling van de grond en door eenzijdige voeding in de grond.
Zeebanaan en ijskruid
Na de heerlijke lunch gaan we naar buiten en krijgen we uitleg over wat in de kas en waterbakken gekweekt wordt. Zeebanaan – ik had er nog nooit van gehoord – is heerlijk sappig en wat pittiger dan zeekraal. Én het heeft nog meer voedingsstoffen zoals omega vetzuren. De vlezige blaadjes zijn groen, geel en soms zelfs vuurrood. Oorspronkelijk komt zeebanaan uit Australië.
Ijskruid is een mooi plantje met glanzende blaadjes. Het lijkt alsof het bevroren is. Oorspronkelijk komt het voor in Afrika, maar tegenwoordig zie je het steeds meer in mediterrane landen en wordt het nu ook op Texel gekweekt. Het plantje trekt vocht uit de bodem én heel veel zout. De blaadjes zijn gezond, bevatten nauwelijks calorieën maar juist vitamine A, C, kalium, calcium en foliumzuur.
Zeebanaan is bij ons nog niet zo bekend maar op Texel wint het aan populariteit. In de zilte proeftuin kun je de verschillende smaken proeven.
Zeewier: duurzame voedselbron
Zeewier wordt door sommigen beschouwd als de voedselbron van de toekomst. Het slaat CO2 op, zuivert het zeewater en heeft weinig nodig om te groeien. Bovendien barst het van de voedingsstoffen.
Bij Wadzilt wordt zeewier duurzaam geteeld: in bakken op het land; de natuur wordt met rust gelaten en het wier groeit het hele jaar door onder optimale omstandigheden. Dit zorgt voor smaakvol wier van goede kwaliteit.
Na de rondleiding op het kleine ‘laboratorium’ nemen we nog een kijkje bij de Novalishoeve. Daarna springen we op de fiets om de boot te halen. Mét een zakje zilte chips. Die zijn al op voor we op de boot zijn.
Waddengoud
Waddengoud is een streek- én een keurmerk voor producten uit het Waddengebied uit de land- en tuinbouw, en de visserij.
Waddengoud-gecertificeerde producten voldoen aan eisen op het gebied van herkomst, ecologische duurzaamheid en kwaliteit. Centraal staan de beleving van de gebiedswaarden van het Waddengebied (zoals natuur, zilte zee, eilanden, weidsheid).
Salt Farm Foundation – klimaatverandering landbouw
De Salt Farm Foundation is een Nederlandse stichting zonder winstoogmerk die zich richt op zilte landbouw. Het initiatief richt zich op het vinden van oplossingen voor verzilting en klimaatverandering in de landbouw. De stichting is opgericht door Marc van Rijsselberghe, ondernemer met ervaring in biologische landbouw.
Het doel van de stichting is kennisdeling over zilte landbouw om voedselschaarste op te lossen en bij te dragen aan armoedebestrijding. Ze bieden praktische oplossingen voor het telen van zouttolerante gewassen op zoute grond en geven wereldwijd advies over zilte landbouw en zij betrokken bij internationale projecten.
De stichting heeft een ANBI-status (‘Algemeen Nut Beogende Instelling’) sinds 2016 en ontvangt wekelijks 5 tot 10 adviesaanvragen vanuit de hele wereld. Ze werken samen met universiteiten en hebben jarenlang onderzoek gedaan naar landbouwproductie op zilte gronden. De stichting heeft aangetoond dat het mogelijk is om gewassen te telen op zilte bodems door de juiste selectie van gewassen, irrigatietechnieken, waterbeheer en bemesting.
Tip:
Sabien Bosman heeft een heerlijk kookboek geschreven over het koken met en telen van zilte groenten: ZILT.
Zilte smaaktuin
De zilte smaaktuin is het hart van Wadzilt. Zeker een aanrader als je een dagje of weekendje op Texel bent. Je kunt hier zilte groenten en kruiden proeven. De tuin biedt een scala aan unieke gewassen die zijn aangepast aan zilte omstandigheden, zoals zeebanaan en vegetarische oesters.
Op afspraak kun je langskomen voor een rondleiding of proeverij. Kijk hier voor openingstijden en reserveringen. Je kunt –afhankelijk van de beschikbaarheid – ook verse zilte groenten kopen.
Educatieve programma’s Wadzilt, bedrijfsuitje op Texel
Wadzilt biedt ook educatieve programma’s gericht op het vergroten van bewustzijn over verzilting en duurzame landbouw. Leuk bijvoorbeeld voor een bedrijfsuitje. Deze programma’s zijn vaak onderdeel van bredere initiatieven van de Salt Farm Foundation, die zich inzet voor onderzoek en ontwikkeling in zilte landbouwtechnieken.